Në Parisin e pasluftës, ndërsa bota përpiqej të rindërtonte kufijtë e saj mbi rrënojat e perandorive, u shfaq një hartë – jo thjesht një vizatim topografik, por një kurth i hollë politik. Ishte “Harta etnografike e Epirit të Veriut”, ku Greqia, nën maskën e ortodoksisë, përpiqej t’i zhdukte shqiptarët nga identiteti i tyre, duke i quajtur grekë vetëm pse i falnin Zotit në një kishë lindore. Aty ku flitej shqip, u vizatua greqisht; aty ku jetonin shqiptarë ortodoksë, harta i rrëmbeu si “helenë”. Si në një dramë të lashtë, kjo maskaradë etnike u përball me gjykimin e fuqive të mëdha, të cilat, me një kthjelltësi që shpëtoi një komb të vogël, kuptuan se një komb nuk është feja, as rroba, as kisha, por gjuha dhe kujtesa e tij. Dhe kështu, mashtrimi u çjerr, e Shqipëria mbeti aty, si një gur i pathyeshëm nën qiellin ballkanik.
Sqarimi i detajuar i hartës propagandistike
Harta e sjellë më poshtë titullohet “Carte ethnographique de l’Épire du Nord en 1913” (Harta etnografike e Epirit të Veriut në vitin 1913) dhe është përgatitur nga René Puaux, me përkrahje të shtetit grek gjatë pretendimeve të tyre territoriale në Konferencën e Paqes në Paris (1919), ku Greqia përpiqej të aneksonte territore shqiptare me arsyetimin se aty jetonin “grekë”.
Përkthim i përmbajtjes kryesore nga frëngjishtja në shqip:
Titulli:
Harta Etnografike e Epirit të Veriut në vitin 1913
(Përgatitur për të mbështetur kërkesat greke në Konferencën e Paqes në Paris)
Shpjegimi i ngjyrave në hartë (Legjenda):
- Ngjyrë e verdhë: Fshatra tërësisht greke (në realitet, shpesh të krishtera ortodokse, por jo domosdoshmërisht greke etnikisht)
- Ngjyrë blu e errët: Fshatra me popullsi të përzier ku grekët janë në shumicë
- Ngjyrë blu e lehtë: Fshatra me popullsi të përzier ku grekët janë në pakicë
- Ngjyrë jeshile: Fshatra tërësisht shqiptare (rrallë të përfaqësuara)
- E zezë: Fshatra myslimane shqiptare (shënohen shpesh thjesht si “shqiptarë”, pa përmendur besimin)
Deklaratë e hartografëve:
Sipas hartës, kriteri për të përcaktuar një fshat si “grek” ka qenë feja ortodokse, duke përjashtuar vetëidentifikimin etnik ose gjuhësor të popullsisë. Ata e lidhin ortodoksinë automatikisht me greqishten dhe etnicitetin grek. Kjo ka qenë një hamendësim i qëllimshëm për të justifikuar aneksimin e zonave me shumicë shqiptare, por me fe ortodokse.
Hamendësimet dhe manipulimet e mundshme greke në këtë hartë:
- Identifikimi i ortodoksëve si grekë:
Ortodoksët shqiptarë (sidomos në Dropull, Vurg, Himarë dhe Lunxhëri) janë përfshirë automatikisht si “grekë”, edhe pse shumë prej tyre ishin shqiptarë etnikisht, por me besim ortodoks dhe shpesh nuk flisnin greqisht. - Mosndarja e gjuhës nga feja:
Harta nuk ndan gjuhën amtare të banorëve (shqip/greqisht) por përdor feja si tregues etnie, gjë që është shkencërisht e papranueshme. - Nënvlerësimi i shqiptarëve myslimanë dhe ortodoksë:
Popullsia shqiptare myslimane shënohet thjesht si “shqiptare”, ndërsa ajo ortodokse quhet “greke”, duke e përjashtuar shqiptarësinë ortodokse, e cila ka qenë e rëndësishme sidomos në zonat e jugut. - Zgjerimi artificial i territorit grek:
Kufijtë e hartës përfshijnë qytete si Gjirokastra, Tepelena, Delvina, Saranda, Përmeti, madje edhe Kolonja, që janë tradicionalisht shqiptare, por janë përfshirë si pjesë e “Epirit të Veriut”, bazuar në këtë kriter të rremë etno-fetar.
Konteksti politik dhe refuzimi ndërkombëtar:
Në Konferencën e Paqes në Paris më 1919, Greqia paraqiti këtë hartë si provë për të kërkuar që Shqipëria e Jugut t’i bashkohej Greqisë. Por ekspertët ndërkombëtarë (sidomos nga SHBA dhe Britania), pasi analizuan metodologjinë e hartës dhe dëshmitë në terren, e refuzuan këtë pretendim:
- Ata nuk e pranuan barazimin e fesë me etninë.
- Theksuan faktin se popullsia ortodokse në shumë raste identifikohej si shqiptare dhe fliste shqip.
- Greqisë iu kërkua të tërhiqte pretendimet, të cilat ishin pjesë e një politike shoviniste territoriale.
Kjo hartë është një mjet propagandistik, jo një burim shkencor. Ajo përfaqëson përpjekjen greke për të përdorur fenë si instrument etno-politik për të zgjeruar territorin e saj në dëm të Shqipërisë. Interpretimi i saj sot duhet bërë me shumë kujdes dhe me kritikë historike të mbështetur në gjuhën, vetëidentifikimin dhe realitetin demografik të kohës./ Përgatiti Elis Buba – usalbanianmediagroup.com
