Nga Auron Tare
Ne qindra e qindra histori qe jane shpalosur pergjate Via Egnatias nje nga zbulimet me interesante lidhur me kete rruge antike eshte Stela e Derrkucit. E zbuluar diku pergjate pjese qe sot shtrihet ne zonen e Greqise Veriore konsiderohet si nje zbulim i vecante.
Një histori jashtëzakonisht interesante e trashëgimisë kulturore te kesaj rruge. Ajo që e bën këtë stelë kaq të veçantë nuk është vetëm fakti që i është kushtuar një Derrkuci nje dedikim i rralle ky pasi duhet thene se në epigrafinë romake dhe greke, mbishkrimet mortore për kafshë janë të rralla. Që Stele e tille ekziston për një derrkuc, një kafshë kjo e lidhur zakonisht me ushqimin dhe flijimin na zbulon një dimension tjetër të dashurisë se banoreve antike me kafshe jo detyrimisht te lidhura me njeriun si Qeni apo kali. Mundet dhe ky eshte nje spekulim imi qe ne shoqerine e udhetarit mund te kete pasur femije te lidhur ngushte me derkucin e vogel.
Disa supozime mbi mbishkrimin:
Derrkuci përshkruhet si “mik i të gjithëve” duke i dhënë personalitet dhe pafajësi. Kjo tregon se sa shumë e vlerësonte i zoti përtej rolit të tij të zakonshëm ekonomik.
Zëri i imagjinuar i derrkucit gdhendur ne gur përshkruan rrugën e tij përgjatë Via Egnatia, duke përmendur vende konkrete Dyrrachiumin (Durrësin), Apolloninë, drejt Emathise ( Maqedonia Antike). Pra Derkuci yne ka pershkruan rrugen nepermes Klodianes Antike ( Peqini i sotem) me shume siguri ka pushuar ne Bradashesh ku ndodhet nje vend pushimi i mirfillte romak dhe nepermjet Lugines se Shkumbinit drejt Oherit. Pra kjo Stele nuk eshte thjesht nje efitaf por edhe një ditar udhëtimi neper Vian Egnatia.
Përmendja e “qerres së Phallos-it” lidhet me një festë fetare, ndoshta dionisiane apo të një kulti pjellorie. Fakti që derrkuci ishte një dhuratë per keto rituale, sugjeron ndoshta qe udhetari/udhetaret po shkonin ne nje Panair me rendesi fetare.
Fund tragjik i derrkucit karrocë apo qerre përshkruhet me dhimbje
Vargu i fundit i Epitafit , “Tani shtrihem këtu, pa borxh ndaj vdekjes”, jehon si nje mbishkrim mortore për njerëz. Ai e vendos derrkucin ne te njejtin dimension ekzistencial me bashkeudhetarin.
Kjo stela na kujton se udhëtarët e lashtë nuk ishin vetëm ushtarë, tregtarë apo zyrtarë, ata ishin gjithashtu njerëz qe pikëlloheshin dhe përkujtonin shokët e tyre te udhetimeve, qofshin ata me dy apo me kater kembe.
Epitafi
“Një Derrkuc , mik për të gjithë, i ri katërkëmbësh, këtu shtrihem,
pasi lashë pas tokën e Dalmacisë, dhuratë i ofruar,
dhe Dyrrahionin e shkela, edhe Apolloninë,
duke dëshiruar, dhe gjithë tokën e kalova në këmbë i paprekur.
Por nga fuqia e një rrote tashmë humba dritën,
me mall për të parë Emathinë dhe qerren e Phallos-it.
Këtu tani shtrihem, pa borxhe me vdekjen.”
shqiperimi A.V
