Si u njësua me artific dinastia Nemanjiç me shtetin serb
STEPHEN SCHWARTZ* (Fragment)
Rëndësia e Kosovës për serbët filloi me dinastinë Nemanjiç, e cila mbretëroi mbi të nga mesi i -12 deri në mes të shek. 14 . Ata e zgjeruan Serbinë në Maqedoni, Kosovë dhe pjesë të Shqipërisë së Veriut, hapësira më e madhe që kufijtë e saj kanë përfshirë ndonjëherë.
Sundimtarët Nemanji filluan të identifikoheshin me shtetin serb për shkak të tyre u synua arritja e një ‘Serbie të madhe’, por kontributi më i qëndrueshëm i Nemanjiçëve ndaj Serbisë ishte krijimi i autonomisë fetare serbe.
Kisha Ortodokse, çimentoi kombësinë serbe duke e pajisur atë me një fe sovrane. Siç u përmend në kapitullin e mëparshëm, i fundit nga Nemanjiçët, Stefan Dushan, thuhet se e pret ‘ringjalljen’ mitologjike nga Prizreni në Kosovë.
Një ironi është se edhe sundimtarët e hershëm Nemanji i paguanin haraç katolicizmit me qëllim ruajtjen e lidhjeve politike me bregdetin e Adriatikut dhe paqen në pronat e sapopërvetësuara katolike, duke përfshirë territoret e Malit të Zi në ditët e sotme.
Sundimtari i parë Nemanjiç, Stefan Nemanja, me sa duket u pagëzua në kishë katolike; një nga djemtë e tij, i cili sundonte kryesisht tokat katolike, ndoqi të njëjtin besim ndërsa pasardhësi i tij u martua me një katolike fisnike veneciane. Megjithatë, djali i tretë, Sava, zgjodhi të bëhej një murg ortodoks, dhe pas një periudhe qëndrimi në manastir bindi Patriarkun e Kishës Ortodokse Greke të japë autoqefalinë, ose virtualisht pavarësinë, Kishës Ortodokse Serbe.
Kishat ortodokse në Serbi dhe Kosovë ishin tradicionalisht në varësi te Kryepeshkopata Greke Ortodokse te Ohrit, te vendosur në jugperëndim të Maqedonisë. Në kohën e kërkesës së Savës, Kryepeshkopata e Ohrit ishte në revoltë kundër Patriarkut, duke bërë që Patriarku të plotësojë dëshirën e Savës në 1219, për të reduktuar pushtetin e Kryepeshkopit. Për më tepër, ky vendim doli pjesërisht nga dobësimi i kishës ortodokse pas pushtimit të Kostandinopojës nga kryqtarët katolikë në 1204. Katolicizmi i Romës dhe Dalmacia kishte bashkëjetuar përkrah Ortodoksisë së Greqisë dhe Bullgarisë në Ballkanin Qendror; Megjithatë, kjo mizori e kryqëzatave shkaktoi tension të madh ndërmjet dy feve dhe sidomos brenda mbretërisë serbe, e cila tani shtrihet në kufirin gjeografik mes tyre. Vështirësitë Brenda Ortodoksisë krijuar nga dhunimi i Kostandinopojës i shtyu udhëheqësit e Kishës të shqetësohen për drejtimin e tokave të ndara si Serbia, I bindi ata të bëjnë lëshime që do të lejonin kishën e tyre të ruante atë pikëmbështetje në zonë.
Sava u emërua Kryepeshkop i kishës së re dhe, siç thekson Noel Malcolm, i dëboi menjëherë të gjithë peshkopët grekë nga Kosova. Sava gjithashtu me sa duket zgjodhi zonat tradicionalisht katolike për kishën e re serbe. ndërtesat dhe peshkopatat për të vendosur Ortodoksinë si sekti dominues i zonës, duke e lidhur përjetësisht ortodoksinë me shtetin serb. Të Nemanjiçëve janë meritat për ndërtimin e disa manastireve, të përqendruara afër qendrave administrative të familjes në veri dhe perëndim të Kosovës. Në fakt familja asnjëherë nuk i ka fokusuar aktivitetet e saj qeveritare në Kosovë; zonë që mori me të vërtetë rëndësi vetëm kur u krijua Patriarkana e Pejës.
Atje rreth vitit 1300, sipas Malcolm, si rezultat i një sulmi i rastësishëm në manastirin e Ziéa, selia origjinale e Kishës Ortodokse Serbe në Serbinë qendrore.
Patriarkana e Pejës pra ishte një testament fizik i pushtetit të ri të serbëve dhe ortodoksisë, dhe do të bëhej vendndodhja e pretendimeve serbe për Kosovën si ‘djepi i shenjtë i Serbisë’. Autoriteti i Patriarkanës shtrihej në Serbi dhe Kosovë, si dhe pjesë të Malit të Zi, Bosnjës pas pushtimit osman, dhe duke filluar nga shekulli i 18-të, në zonat e Kroacisë dhe Hungarisë. Në të vërtetë, fuqia e saj u rrit pasi osmanët ripushtuan Serbinë në mesin e viteve 1500, dhe e shpallën kishën serbe kreun e një komuniteti autonom serb sipas sistemit të miletit osman të përshkruar më parë. Qendra e kësaj Administrate te re, siç parashikohej, ishte në Pejë.
Përzierja e identitetit serb me ortodoksinë ishte strategji e fuqishme dhe efektive për ruajtjen e vazhdimësisë së Serbisë, sepse ajo siguroi që vetë besimtarët e devotshëm do ta mbronin ortodoksinë si shtyllë të kombit serb dhe anasjelltas. Ivo Banac shkruan: “Kisha serbe…ishte e vetmja kishë ballkanike që si organizatë qe e aftë për të vulosur veprimtarinë e saj kombëtare me simbolet e vulës së saj.”
Ndryshe nga sllavët e tjerë të jugut, përkatësia fetare në mesin e Serbëve ndihmoi në formimin e identitetit kombëtar. Marrëdhëniet mes kishës serbe dhe shtetit të Nemanjiçëve mund të krahasohen me marrëdhëniet e ndjeshme mes shpirtit dhe trupit. Kur trupi iu nënshtrua turqve, shpirti e mbajti të gjallë kujtimin e saj”.
Dinastia Nemanji u kanonizua përfundimisht nga kisha serbe, duke i çuar ata në nivelin e mbretërve të shenjtë dhe objekteve mitologjike. Sava u bë shenjtor, (vendim politik) duke pranuar dhe shpallur pozicionin e tij si një nga yjet udhërrëfyes në fondin e heronjve serb. Por dinastia e destinuar të kapitullonte, u ndez me shkëlqim përsëri nën Car Stefan Dushanin, i cili pushtoi pjesë të Shqipërisë së Jugut dhe Greqisë veriore midis viteve 1330 dhe 1355. Megjithatë, ajo filloi të shpërbëhej nën djalin e Dushanit, Uroé, i cili vdiq në 1371, kur Perandoria Osmane ishte duke u shtrirë më tej në Ballkan me inkursione në Shqipëri, Bullgari dhe Maqedoni. Kështu, legjenda e mbretërisë serbe e sundoi Kosovën vetëm rreth 250 vjet – më pak se gjysma e gjatësisë së sundimit osman.
*Autori, Stephen Schwartz është anëtar i bordit të Daniel Dajani, S.J., Instituti Katolik Shqiptar, me qendër në San Francisko. Gazetar dhe autor i njohur ndërkombëtarisht, ai ka botuar libra të mëdhenj mbi luftërat civile spanjolle dhe nikaraguane dhe mbi historinë kulturore të Kalifornisë. Ai është kontribues i shpeshtë në ‘Wall Street Journal’, të përditshmen me famë botërore. Në Sarajevë ‘Oslobodenje’ dhe gazeta e revista të tjera me peshë ndërkombëtare.
—————
Fragment nga vëllimi “Kosovo: Background to a War” – S. Schwartz fq.33-35
Përgatiti Elis Buba / usalbanianmediagroup.com
