Demetër = Dhè motër
Bija e Kronos dhe e Reas, ka qënë një hyjni e rëndësishme e “tokës së lëruar dhe pjellore”, çfarë ajo mishëronte si dhe më në veçanti kokrra gruri. Kujtojmë kalimthi se Pellazgët janë të parët që sollën kulturën e drithrave në Europë. Gjithashtu perëndesha e frutave dhe e të gjitha pasurive të tokës, ajo ishte simbol i qytetërimit antik: begatia e të korrave dhe e zhvillimit ekonomiko shoqëror. Kulti i saj u ruajt në disa rajone të Greqisë antike, në veçanti në Arkadi, ku Pellazgët ruajtën për një kohë më të gjatë tradidat e tyre. Një legjendë tregon se Demetra kishte mbërritur në Greqi nëpërmjet Kretës. Grekët e quanin Nëna e tërshërës. Gjithsesi të lashtët, të gjithë njëhërësh e cilësonin perëndesha Tokë ose Toka – Mëmë. Dhe pjegimi shqip i mësipërm është më se i qartë: Dhe – Motër që do të thotë Toka Motër. Është me vend të shënohet përputhja e kuptimeve midis Demetër (perëndeshë e kultures dhe e mbjelljes) dhe bija e saj Kore (perëndesha e të korrave): ajo që mbjell nëna dhe ajo që korr bija!
Hadi = Ha deks, Ha vdeks
Biri i Koronos dhe Reas, Hadit i ranë pjesë zotërimi sovran mbi botën e nëndheshme. Ai është zot i botës së përtejme dhe i mbretërisë së të vdekurve. Ai paraqitet në fund të botës së përtejme mbi një fron duke mbajtur një skeptër në dorë, me të cilin ai sundon pa mëshirë shpirtrat e të vdekurve. Grekët e kanë përkthyer emrin e tij i padukshmi, ndërkohë që në gjuhën shqipe Ha deks (gegë) ose Ha vdeks nënkupton ai që ha të vdekurit.
Hesiona = E zanë
Egzistojnë dy versione në lidhje me këtë. Në versionin e parë ajo është një Oqeanidë, bashkëshorte e Prometeut. Në versionin tjetër ajo është bija e Laomedonit. E lidhur me zinxhir pas një shkëmbi në brigjet e Trojës, krejt e zhveshur dhe e zbukuruar ma bizhuteritë e saj dhe për jetën e saj i detyrohet Heraklesit që e zgjidhi nga zinxhirët. Emri i saj shpjegohet në mënyrë të përkryer në gjuhën shqipe: E zanë (gegë) ose E zënë (toskë), pra në të dy dialektet e kapur.
Odise = Odhysseus = Udhës, Udhësi
Uliksi, pasi kishte luftuar për dhjetë vjet, u nis ndër aventura për dhjetë vjet të tjerë. Penelopa, gruaja e tij, e priti gjatë njëzet viteve të luftimeve dhe të dhe shtegëtimeve të ndryshme. Uliksi është më i njohur për aventurat dhe udhëtimet e tij. Madje është vetë emri i tij që na e zbulon këtë: Udhës, Udhësi, Udhëtar që rrjedhin nga fjala shqipe Udhë. Uliksi është emri i latinëve. Edhe ky emër shpjegohet nga fjala shqip Ulic d.m.th. rrugë e vogël.
Penelopa = Penë* e lyp
Bija e nimfës Periboea dhe e Ikarios, vëllai i Tindarit. Ajo është gruaja e të famshmit Uliks. Gjatë mungesës së bashkëshortit të saj edhe për të shmangur prtenduesit e mundshëm për martesë, ajo vuri në zbatim një strategji: ajo shpalli se së pari duhej të përfundonte endjen e qefinit të vjerrit të saj, Laertit. Por natën ajo e zhbënte atë që kishte bërë ditën. Emri i saj shpjegohet mjaft qartë në gjuhën shqipe: Penë e lyp, që do të thotë Ajo që ka nevojë për fill. Grekët e shpjegojnë me ajo, fytyra e së cilës është mbuluar me një vello. Penelope është epiteti që jepet sepse në të vërtetë ajo quhet Arnea ose Arnakia (ajo që arnon?)
Hipos
Kjo fjalë në greqisht do të thotë kalë. Mirëpo sigurisht kjo fjalë rrjedh nga fjala pellazgo-shqipe hip. Në të vërtetë për të emërtuar kalin gjuha shqipe ka ruajtur formën më arkaike të belbëzimeve të para të njeriut parahistorik: kal. Njohja e kalit nga ana e Grekëve është arritur nëpërmjet pellazgëve (Thrakët, Frigjanët), tashmë kali ishte një kafshë e zbutur shtëpiake, d.m.th. i hipshëm. Pra, Grekët gjatë mbërritjes së tyre ne gadishull do ta kenë emërtuar Hip-os : ai që hipet. Kjo “folje” përfundoi duke u dhënë Grekëve “emrin” e kalit, ndërkohë që Shqiptarët kanë ruajtur formën e tij arkaike: kal.
Homeri = Omerë, O mirë
Kjo thirje admiruese, tipike pellazgo- shqiptare do të thotë sa bukur, sa këndëshëm! Ky interpretim përmbush tezën e atyre që mendojnë se Homeri kurrë nuk ka egzistuar, se Iliada dhe Odisea, janë vetëm poema parahelene të kënduara nga brezi në brez nga rapsodë anonimë. Në të vërtetë ne mund të mendojmë se këta poetë epikë, rapsodë ose këngëtarë popullorë në epokën pellazge ( meqënëse të lashtët na thonë se Pellazgët “zotëronin vendin që do të bëhej Greqi, përpara mbërritjes së helenëve”, nuk mund të anashkalojmë këtë pohim të njëzëshëm), kanë përcjellë gojarisht epopetë e lashta që u morën nga helenët kur ata mbërritën në vendin e Pellazgëve, dhe këto epope i përshtatën, i përpunuan dhe më në fund i transkriptuan në gjuhën e tyre duke ruajtur termat dhe emrat që nuk i kuptonin, të tilla si ato të perëndive dhe toponimeve pellazge. Pra ata do t’i kenë dëgjuar këta poetë epikë të recitojnë epopetë e tyre dhe njërëzinë që të thërrasë: O mere dialekti gegë i Shqipërisë së Veriut, sepse në Jug thuhet O mirë.
*Penë = peri, filli.
Marrë nga libri “Shqipëria, odisea e pabesueshme e një populli parahelen” i autorit Mathew Aref
