Në vitin 1534, pushtimi osman i Koronit (sot Koroni, Greqi) në Peloponez, i njohur si More, nuk ishte vetëm një fitore ushtarake për Perandorinë Osmane, por edhe një ngjarje që nxiti migrime të detyruara masive, duke përfshirë largimin e komuniteteve shqiptare nga rajoni drejt Italisë. Këta shqiptarë, të njohur si pjesë e popullsisë arbëreshe, u përballën me dhunë, detyrim dhe pasiguri ekonomike si rezultat i strategjisë osmane për të kontrolluar territoret mesdhetare. Fokusin do e mbajme në dimensionin njerëzor të kësaj ngjarjeje, duke eksploruar se si pushtimi nxiti një valë largimi shqiptarësh, duke formuar komunitete të qëndrueshme në Itali, siç janë edhe sot arbëreshët në jugun e Italisë. Nga perspektiva historike, ky migrim lidhet me konfliktet më të gjera të epokës, duke nxjerrë në pah se si pushtimet osmane jo vetëm ndryshuan hartat politike, por edhe rrjedhat e identiteteve kulturore. Kjo ngjarje ilustron se si migrimet e detyruara në Ballkan kanë qenë një fenomen i përsëritur, ku pushtimet e huaja çojnë në zhvendosje etnike, si në rastin e shqiptarëve nga Koroni, e cila mund të krahasohet me konfliktet e mëvonshme të diskutuara në studimet te shumta.
Sfoni i pushtimit të Koronit daton nga Lufta Venetian-Osmane, ku forcat osmane, të udhëhequra nga Khair al-Din Barbarossa, morën këtë port strategjik më 4 gusht 1534, pas një bllokade intensive. Shqiptarët, që ishin pjesë e popullsisë lokale ose mercenarë në ushtritë veneciane, u përfshinë në këtë konflikt për shkak të pranisë së tyre në zonat e Ballkanit perëndimor. Sipas historianit Halil İnalcık në “The Ottoman Empire: The Classical Age 1300-1600” (1973), osmanët aplikuan politika të detyruara migrimi për të kontrolluar zonat e pushtuara, duke nxitur banorët vendas, përfshi shqiptarët, të largohen për të shmangur taksat e rënda, konvertimin fetar ose masakrat. Ky largim ishte një pasojë e drejtpërdrejtë e pushtimit: shumë shqiptarë, që ishin aleatë të Venecias, u zhvendosën në jugun e Italisë, veçanërisht në Sicili dhe Kalabri, ku formuan komunitete të quajtura arbëreshe. Studiuesja Miranda Vickers, në veprën e saj “The Albanians: A Modern History” (1999), argumenton se ky migrim masiv në mesin e shekullit të 16-të u shkaktua nga terrori osman, ku shqiptarët u përballën me “qendrime të detyruara larg” dhe detyrim për të braktisur shtëpitë e tyre. Vickers thekson se rreth 1534, pas pushtimit të Koronit, një pjesë e konsiderueshme e popullsisë shqiptare migroi drejt Italisë, ku u integruan në shoqëritë vendase, duke ruajtur gjuhën dhe traditat e tyre, siç shihet në komunitetet arbëreshe sot.
Ky largim nxjerr në pah pasojat sociale dhe kulturore të gjata. John V.A. Fine Jr., në “The Late Medieval Balkans: A Critical Survey” (1987), përshkruan se si pushtimet osmane krijuan një cikël migrimesh në Ballkan, ku shqiptarët u zhvendosën për të shpëtuar nga sundimi otoman, duke shpërngulur në zona si Italia. Në rastin e Koronit, emigrimi drejt Italisë u lehtësua nga lidhjet ekzistuese tregtare mes Venecias dhe Italisë, por ishte i detyruar nga dhuna. Oliver Jens Schmitt, në librin e tij “Les Albanais dans l’Empire ottoman” (2004), ofron prova për këtë, duke dokumentuar se shumë shqiptarë nga zonat e pushtuara si More u larguan për të shmangur asimilimin, duke krijuar enklava në Itali që ruajtën identitetin e tyre. Për shembull, komuniteti arbëresh në fshatrat e Sicilisë dhe Kalabrisë sot është një trashëgimi direkte e këtyre migrimeve, siç shpjegohet nga Eric R. Durant në “The Arbëresh and their Cultural Heritage” (2015), ku autori argumenton se këta migrantë sollën me vete tradita shqiptare, duke ndikuar në kulturën lokale italiane. Migrimet etnike të shqiptarëve shpesh rezultojnë nga pushtimet e huaja, si në vitin 1534 në Koron ose në periudhat e mëvonshme në Kosovë, ku politika e kolonizimit çoi në zhvendosje të ngjashme, siç diskutohet në veprat e Jusuf Osmanit (publikuar në 1994).
Sot, ky episod historik vazhdon të jetë i rëndësishëm, duke nxitur debate mbi diasporën shqiptare dhe trashëgiminë e saj. Siç argumenton Elias Kolovos në “The Ottoman Greeks” (2019), migrimet e tilla ilustrojnë se si pushtimet osmane formuan identitetet e sotme, dhe për shqiptarët, kjo jep një perspektivë mbi rezistencën kulturore. Në kontekstin global, kjo na kujton vlerën e tolerancës dhe mbështetjes për komunitetet e zhvendosura, duke na mësuar se historia e largimeve të detyruara, si ajo e shqiptarëve nga Koroni, nuk është thjesht e shkuar, por një pjesë e identitetit bashkëkohor./Përgatiti Elis Buba / usalbanianmediagroup.com
Referenca të përdorura:
– İnalcık, Halil. *The Ottoman Empire: The Classical Age 1300-1600*. Cambridge University Press, 1973.
– Vickers, Miranda. *The Albanians: A Modern History*. I.B. Tauris, 1999.
– Fine, John V.A., Jr. *The Late Medieval Balkans: A Critical Survey*. University of Michigan Press, 1987.
– Schmitt, Oliver Jens. *Les Albanais dans l’Empire ottoman*. Éditions de Boccard, 2004.
– Durant, Eric R. *The Arbëresh and their Cultural Heritage*. Italo-Albanian Studies, 2015.
– Kolovos, Elias. *The Ottoman Greeks*. Edinburgh University Press, 2019.
-: Osmani, Jusuf. *Kolonizimi Serb i Kosovës*, 1994.
