Përkatësia etnike në botën e lashtë – A kishte rëndësi?
Grekët nuk kishin fjalë konkrete për përkatësinë etnike. A e kishin konceptin? Është shumë e lehtë për të supozuar se ata duhet të kenë pasur ndonjë nocion të kuptimit të tij (sado të ngatërruar
që mund të ishte) siç e kemi edhe ne sot. Kjo çështje kërkon shqyrtim serioz. A e bënë këtë ata?
Një pasazh i famshëm i Herodotit ka shërbyer si pikëmbështetje për të kuptuar
si i identifikonin grekët lidhjet që i mbanin së bashku. Historiani fut në
gojët e zëdhënësve athinas, duke iu përgjigjur shqetësimeve spartane për një dezertim të mundshëm te armiku gjatë luftën persiane, një deklaratë solidariteti të dukshëm.
Athinasit pohojnë besnikërinë e tyre të qartë ndaj çështjes helene duke thënë se “greqësia” (τὸ Ἑλλενικὸν) mbështetet në gjakun e përbashkët, gjuhën e përbashkët, faltoret dhe sakrificat e përbashkëta dhe mënyra të ngjashme të jetesës – të cilat s’duhet t’i tradhëtojnë.
Kjo deklaratë kumbuese përmendet rregullisht si kuptim kolektiv i
etnisë helene. Ajo përputhet, të paktën në një pjesë të madhe, me konstruktin modern të konceptit
“etni e lashtë” karakterizuar nga një grup prejardhjeje, gjuhe, feje dhe zakonesh të përbashkëta.
Ekstrapolimi nga kjo deklaratë është i përshtatshëm dhe joshës. Por a është e justifikuar? Në fakt, do të ishte e rrezikshme të merret deklarata si përfaqësuese e
mendimit grek në përgjithësi dhe përcaktor për natyrën e përkatësisë së tyre etnike. Para së gjithash,fjalimi është krijim i sajuar nga vetë Herodoti. Asgjë nuk sugjeron vërtetësinë e diçkaje të tillë, në lidhje me një fjalim të mbajtur me të vërtetë. Asnjë document nuk vërteton se Herodoti kishte akses të faktuar në një fjalim të tillë ose të ngjashëm me të. Për të qenë të sigurt, shpikja e Herodotit në vetvete ka rëndësi për diçka, çfarëdo qoftë historikiteti i ngjarjes. Por sa ndikim ka puna e tij në perceptimin e përgjithshëm? (Grekët modern besojnë atë që kanë dëshirë të besojnë, jo detyrimisht fakte) Rasti konkret, edhe në mënyrën se si është përcjellë, është shumë i veçantë.
Zëdhënësit u përgjigjen dyshimeve spartane për besnikërinë e Athinës dhe shprehin indinjatën që ajo duhet të jetë aq e dyshimtë, duke theksuar (dhe duke e ekzagjeruar qartë) përkushtimi i qytetit të tyre ndaj karakteristikave që të gjithë “grekët” i kanë të përbashkëta.
E gjithë kjo është mjaft subjektive dhe letrare më shumë se sa shkencore.
Por kush ishte Herodoti “babai i historisë”?
Herodoti lindi në vitin 484 Para Krishtit Halikarnasus, që ndodhej në qytetin e sotëm Bodrum në Turqi. Ai ishte anëtar i një familjeje të shquar dhe me ndikim dhe mori një arsimim të shkëlqyer. Dihet që ishte djali i Likses dhe Drios, dhe vëllai i Teodorus. Po ashtu kishte miqësi me Panianis, një poet epik i famshëm për atë kohë.
Në atë kohë, vendlindja e tij ishte pjesë e Perandorisë Persiane, dhe besohet se Herodoti u internua prej andej nga tirani Ligdamis, dhe jetoi më pas në ishullin e Samosit (ku mësoi dialektin jonian), derisa u rikthye në vendlindje për të marrë pjesë në revoltën që e rrëzoi nga froni Ligdamisin. Në shekullin V-të para Krishtit, superfuqia e parë në botë, Perandoria Persiane, hyri në luftë kundër një koalicioni qytetesh dhe shtetesh në kufirin e saj perëndimor. Ishte fillimi i Luftës Persiane. Ajo luftë u regjistrua deri në detaje nga historiani i parë në botë, Herodoti. Ai e kaloi gjithë jetën duke punuar mbi kryeveprën e tij, Historitë, një tregim i detajuar i të ashtuquajturave Luftërat Greko-Persiane.
Përgatiti Elis Buba / usalbanianmediagroup
————————————
“Ethnicity in the Ancient World – Did it matter?” Erich S. Gruen
Herod. 8.144.2: τὸ Ἑλλενικὸν ἐον ὅμαιμον τε καὶ ὁμόγλωσσον καὶ θεῶν ἱδρύματα τε κοινὰ καὶ
θυσίαι ἤθεά τε ὁμότροπα.
2 So, e.g., E. Hall (1989), 165; Tuplin (1999), 48–49; Malkin (2001), 5–6; Konstan (2001), 32–33.
Cf. J. Hall (1997), 44–48; A classic formulation appears in the very influential outline of ethnic
criteria by Smith (1986), 24–30: collective name, common myth of descent, shared history, shared culture, specific territory, and sense of solidarity
