FILIP GURAZIU
Studimet e kohëve të fundit (Universitetet prestigjioze në SH.B.A., Francë etj.) vlerësojnë gjuhën shqipe- gegnishte (tosknishtja rezulton si variant i modifikuem i gegnishtes e ndame relativisht vonë prej saj) si nji ndër tri gjuhët ma të vjetra në historinë e njerëzimit që njeh shkenca e gjuhësisë dhe e vetmja që ende flitet sot në botë. Asht rasti me kujtue se ndërsa shkenca botnore vlerëson gjuhën shqipe, gjuhëtarët e akademive në të dy anët e kufinit politik heshtin e në të njajten kohë deklarojnë se gjuha e shqiptarve asht formue në mesjeten e herëshme, çka ven në dyshim origjinën tonë pellazgo- ilire si dhe autoktoninë e shqiptarve në trojet e veta!
Gjatë periudhës kohore post diktaturë, liria e mendimit dhe e fjalës, liria e komunikimit dhe bashkëpunimit “pa pengesa” me “botën e jashtme”, përdorimi i teknologjisë digjitale në fushën e kërkimeve shkencore i kanë dhanë nji hop cilësor studimeve dhe rezultateve në fushën e etimologjisë së gjuhës shqipe, të cilat jo vetëm po i zhbajnë tezat e gjuhëtarëve shqiptarë me tituj akademikë, por po i japin vlerë të veçantë gjuhës shqipe-gege për vjetërsinë dhe vazhdimësinë e përdorimit të saj simbas skemës pellazgilir-shqiptar tue vlerësue auktononinë e popullit shqiptar.
Elementi ma kryesor për përcaktimin e prejardhjes së origjinës së nji populli, krahas mënyrës së jetesës, dokeve e zakoneve, veshjeve, artit e kulturës asht padyshim gjuha. Zbulimi i vazhdueshëm i fjalorit të ilirve të lashtë dhe krahasimi me fjalorin e gjuhës shqipe që sot flitet prej shqiptarve na ndihmon me kuptue çiklin e vazhdimsisë së popullit Ilir deri te populli shqiptar po në ato troje prej ma shumë se 2500 vjetëve.
Simbas të dhanave arkeologjike prej gërmimeve në Trakën e herëshme, sot Bullgari, në nji basoreliev që daton rreth 500 vjet p.k. paraqitet nji mbret trak i veshun me uniformë, në të cilën dallohet e varun në bel nji armë (në formë thike, por ma e madhe, ndoshta në masën e nji ‘gjysë shpate’) me shënimin përkatës në basoreliev “ Sica, që në gjuhët latine lexohet Sika ( Burimi, revista ‘Focus Storia’). Për objektin e këtij shkrimi nuk asht parësore përcaktimi me saktësi i origjinës fillestare të prodhimit të kësaj arme (Iliri apo Trakë?), por argumentimi që kjo armë me emnin Sica – Sika vjen prej dy popujve të lashtë të Ballkanit. Historia dëshmon se trakët e Ilirët ishin dy popuj jo vetëm kufitarë, por edhe të afërm me gjuhë dhe me shumë komunikim ndërmjet tyne.
Në Wikipedia – Italisht, në faqen “Traci” shkruhet: “Gjuha trake asht gjuhë indoeuropiane e zhdukun e tipit ‘satem’ e ngjajshme me gjuhët e tjera të popujve të Ballkanit që ekzistojshin përpara ardhjes së sllavëve e të bullgarëve dhe se proto shqiptarët (ilirët, shënim i imi) shpatën në fjalë e shqiptojshin Tsika, kurse sot shqiptarët e shqiptojnë Thika. Në vazhdim, në faqen ‘ Sica (arma)’ gjejmë shënimin: “Në shqip ‘ il coltello’ (pra Sica), quhet ‘thika’. Kjo fjalë e përdorun para 2500 vjetëve e deri sot evidenton qartë origjinën ilire të popullit shqiptar në bashkësinë e popujve të tjerë të gadishullit ballkanik në periudhën e lashtë klasike: ilirët, trakët, maqedonasit, dakët, helenët etj. Nji tjetër dëshmi që vjen prej Prof. Massimo Pittau në librin e tij “Studime mbi gjuhën etruske” mësojmë se: “ Ilirët kishin armë efektive si p.sh. ‘Sica’, nji shpatë me maje të përkulun me origjinë ilire e cila kohë mbrapa u përdorue në të gjithë Ballkanin si dhe prej romakëve”.
Kurse historiani John Wilkes në librin e tij “ The Illyrians” (People of Europe) fq. 238-239 pohon se romakët konsiderojshin gjysë shpaten me majë të përkulun që quhej Sica me origjinë ilire. Kujtojmë se për ilirët, ashtu si për trakët deri sot nuk njihet alfabeti i tyne, por vetem shkrime të rralla me alfabet grek ose latin. Kur konstatojmë se edhe sot mbas 2500 vjetëve, 95% e popujve të Europës për shkrimin e gjuhës së tyne përdorin vetem dy alfabete, fakti që ilirët, trakët, dakët, maqe donasit etj. (ndoshta) nuk disponojshin në ato kohë alfabetin e tyne bahet i kuptueshëm dhe konsiderohet krejtësisht normal.
Si pasojë e evolucionit gjuhësor gjatë 2500 vjetëve, popujt e Ballkanit e të Europës shqiptimin ‘Sika’ për ‘thiken’ e kanë transferue në “arkivë”, në kuptimin se nuk përdorohet ma. Sot në italisht ‘thika” quhet – ‘coltello’, në latinisht – cultro, në anglisht – ‘knife’, në greqisht – ‘makairi’, në gjermanisht – messer, në sllavisht – ‘nozh’ etj. Përfundimi: Vetëm gjuha shqipe ruen të gjallë edhe sot në përdorimin e përditshëm emnin e vjetër të përdorun prej ilirëve rreth 2500 vjet ma parë! (“Sica”-”Tsika”-”Thika”), çka, pa asnji dyshim, dokumenton autoktoninë e popullit shqiptar në hapsinën ballkanike e mesdhetare./Panorama
