Ai që është lakuar si bust mermeri i “Helenës së Trojës” është cilësuar nga specialistët si ‘ëndrra e ç’do koleksionisti’. Por a mund të jetë e saktë paraqitja e Helenës së Trojës, në punimin e Canovas, apo vetëm shpalosje e një frymëzimi me orientim mitologjik?! Plisi është pikërisht elementi që e përcjell këtë figurë të rrallë të bukurisë femërore, në antikitetin paragrek.
Kur poeti romantik Lord Bajroni u zhvendos në Venecia në 1816, ai zbuloi një qytet që i përshtatej imagjinatës së tij prej lordi dhe shijes për gjeste ekstravagante. Midis xhirove në kanale dhe joshjes së konteshave, ai zhvilloi një punë të frytshme. “Nuk keni shkruar kurrë më mirë”, i shkruante botuesi i tij John Murray nga Londra, në lidhje me materialet që ai paraqiste për publikim.
Në pallatin e Contessa Isabella Teotochi Albrizzi, një prej mikpritësve më të famshëm të shoqërisë evropiane, Bajroni takoi artistët dhe shkrimtarët më të mëdhenj italianë të asaj kohe, mes tyre edhe skulptorin neoklasik Antonio Canova. Këtu, i rrethuar nga sharmi dhe shkëlqimi i gjeniut letrar dhe artistik, poeti britanik zbuloi një kokë të bukur mermeri të Helenës së Trojës, të gdhendur nga Canova, për Albrizzin, rreth vitit 1811.
Duke parë detajet e saj të ndërlikuara dhe sipërfaqen e bardhë jashtëzakonisht të lëmuar, të krijuar për të maksimizuar efektet e dritës së qiririt të ndezur, Bajroni u magjeps. Ai i shkroi Murray-t: “Helena e Canova… është padyshim, për mendjen time, më e bukura e konceptimeve njerëzore dhe shumë përtej ideve të mia për ekzekutimin njerëzor”.
Poema Mbi bustin e Helenës nga Canova, e shkruar në 1816, ishte përgjigja e apasionuar e Bajronit ndaj veprës:
Në këtë pamje të dashur prej mermeri, Mbi veprat dhe mendimet e njeriut, Ajo që natyra mundi por nuk do të bënte, Dhe Bukuria dhe Canova munden! Përtej fuqisë së imagjinatës, Përtej artit të mposhtur të Bardit, Me pavdekësi dokën e saj, Shikoni Helenën e zemrës.
Sipas mitologjisë Helena është vajza e kryehyjnisë pellazge Zeus, e cila lindi nga një vezë, së bashku me Klitemnestrën, Kastorin dhe Polluksin (Paraqitur gjithashtu me plis në Romë). E konsideruar si gruaja më e bukur në botë, ajo u rrëmbye nga princi trojan Paris – ose u arratis me të – duke shkaktuar shpërthimin e Luftërave të Trojës. Kjo i dha asaj epitetin e krijuar nga Christopher Marlowe: “fytyra që nisi një mijë anije”.
“Helena është një personazh mitik, por personazhi i saj mund t’i ketë rrënjët tek njëra prej mbretëreshave spartane të shekullit XIII para Krishtit”, shpjegon historiania angleze Bettany Hughes, autore e një investigimi të gjatë në këtë fushë. Vendi ku duhet të kërkojmë Helenën e vërtetë nuk është pra Troja (vendi që sot mendohet se ndodhet në Turqi, e që në tregimin e Homerit ishte vendbanimi i saj pas rrëmbimit nga Parisi), por Sparta, ku e reja do të bëhej sovrane në krah të burrit, Menelaut.
Pra skulptura e bukur në diskutim i referohet më së shumti bijës së Zeusit sesa Helenës me fytyrë të bukur që “që nisi një mijë anije”.
Përgatiti: Elis Buba / usalbanianmediagroup
![Thomas Lawrence (1769-1830), Antonio Canova, Marchese d’Istria, 1815-19. Oil on canvas, 92 x 72 cm. The Devonshire Collections, Chatsworth. Photo Reproduced by permission of Chatsworth Settlement Trustees Bridgeman Images](https://www.christies.com/media-library/images/features/articles/2023/06/26-30/antonio-canova-bust-of-helen/antonio-canova-marchese-d-istria-by-thomas-lawrence.jpg?w=780)
Thomas Lawrence (1769-1830), Antonio Canova, Marchese d’Istria, 1815-19. Oil on canvas, 92 x 72 cm. The Devonshire Collections, Chatsworth. Photo: Reproduced by permission of Chatsworth Settlement Trustees / Bridgeman Images
hips’.
![Antonio Canova (1757-1822), Bust of Helen, 1816-17. Marble; on a circular marble socle. 24½ in (62.2 cm) high, overall. Estimate £2,500,000-4,000,000. Offered in Old Masters Part I on 6 July 2023 at Christie’s in London](https://www.christies.com/img/LotImages/2023/CKS/2023_CKS_20683_0033_000(antonio_canova_1816-17_bust_of_helen_d6436483063354).jpg?mode=max?w=780)
Antonio Canova (1757-1822), Bust of Helen, 1816-17. Marble; on a circular marble socle. 24½ in (62.2 cm) high, overall. Estimate: £2,500,000-4,000,000. Offered in Old Masters Part I on 6 July 2023 at Christie’s in London
![‘The Helen of Canova… is without exception, to my mind, the most perfectly beautiful of human conceptions, and far beyond my ideas of human execution’ — Lord Byron](https://www.christies.com/img/LotImages/2023/CKS/2023_CKS_20683_0033_002(antonio_canova_1816-17_bust_of_helen_d6436483063354).jpg?mode=max?w=780)
‘The Helen of Canova… is without exception, to my mind, the most perfectly beautiful of human conceptions, and far beyond my ideas of human execution’ — Lord Byron
![](https://usalbanianmediagroup.com/wp-content/uploads/2023/06/5193-733x1024.jpg)