Yuval Noah Harari*-The Guardian
Më pak se një javë pas luftës, duket gjithnjë e më shumë e mundshme që Vladimir Putin po shkon drejt një disfate historike. Ai mund të fitojë të gjitha betejat, por prapë ta humbasë luftën. Ëndrra e Putin për rindërtimin e perandorisë ruse ka mbështetur gjithmonë gënjeshtrën se Ukraina nuk është një komb i vërtetë, se ukrainasit nuk janë një popull i vërtetë dhe se banorët e Kievit, Kharkivit dhe Lvivit dëshirojnë qeverisjen e Moskës. Kjo është një gënjeshtër e plotë – Ukraina është një komb me më shumë se një mijë vjet histori dhe Kievi ishte tashmë një metropol i madh kur Moska nuk ishte as një fshat. Por despoti rus e ka thënë kaq shumë gënjeshtrën e tij, sa duket edhe vetë e beson.
Kur planifikonte pushtimin e tij në Ukrainë, Putin mund të mbështetej në shumë fakte të njohura. Ai e dinte se Rusia ushtarakisht e bën Ukrainën të duket si një “xhuxh” para saj. Ai e dinte se NATO nuk do të dërgonte trupa për të ndihmuar Ukrainën. Ai e dinte se varësia evropiane nga nafta dhe gazi rus do t’i bënte vendet si Gjermania të hezitonin për vendosjen e sanksioneve të ashpra. Bazuar në këto fakte të njohura, plani i tij ishte të godiste fort dhe shpejt Ukrainën, t’i presë kokat e qeverisë së saj, të vendoste një regjim kukull në Kiev dhe të largonte sanksionet perëndimore.
Por kishte një të panjohur të madhe për këtë plan. Siç mësuan amerikanët në Irak dhe sovjetikët në Afganistan, është shumë më e lehtë të pushtosh një vend sesa ta mbash atë. Putin e dinte se kishte fuqinë për të pushtuar Ukrainën. Por a do ta pranonte populli ukrainas regjimin kukull të Moskës? Putin vuri bast se do ta pranonin. Në fund të fundit, siç i shpjegoi vazhdimisht kujtdo që dëshiron të dëgjojë, Ukraina nuk është një komb i vërtetë dhe ukrainasit nuk janë një popull i vërtetë. Në vitin 2014, njerëzit në Krime vështirë se i rezistuan pushtuesve rusë. Pse 2022 duhet të jetë ndryshe?
Çdo ditë që kalon, po bëhet më e qartë se basti i Putinit po dështon. Populli ukrainas po reziston me gjithë zemër, duke fituar admirimin e të gjithë botës – dhe duke fituar luftën. Shumë ditë të zeza janë përpara. Rusët mund të pushtojnë ende të gjithë Ukrainën. Por për të fituar luftën, rusët do të duhej të mbanin Ukrainën, dhe ata mund ta bëjnë këtë vetëm nëse populli ukrainas i lejon. Kjo duket gjithnjë e më e pamundur të ndodhë.
Çdo tank rus i shkatërruar dhe çdo ushtar rus i vrarë rrit guximin e ukrainasve për të rezistuar. Dhe çdo ukrainas i vrarë thellon urrejtjen e ukrainasve ndaj pushtuesve. Urrejtja është emocioni më i shëmtuar. Por për kombet e shtypura, urrejtja është një thesar i fshehur. I varrosur thellë në zemër, ajo mund të mbajë rezistencë për breza. Për të rivendosur perandorinë ruse, Putin i duhet një fitore relativisht pa gjak që do të çojë në një pushtim relativisht të paurryer. Duke derdhur gjithnjë e më shumë gjak ukrainas, Putin po sigurohet që ëndrra e tij të mos realizohet kurrë. Nuk do të jetë emri i Mikhail Gorbaçovit i shkruar në certifikatën e vdekjes së perandorisë ruse: do të jetë i Putin. Gorbaçovi i la rusët dhe ukrainasit të ndiheshin si vëllezër e motra; Putin i ka kthyer në armiq dhe ka siguruar që kombi ukrainas tash e tutje do ta përkufizojë veten në kundërshtim me Rusinë.
Kombet janë ndërtuar në fund të fundit mbi histori. Çdo ditë që kalon shton më shumë histori që ukrainasit do të tregojnë jo vetëm në ditët e errëta që vijnë, por në dekadat dhe brezat që do të vijnë. Presidenti që refuzoi të ikte nga kryeqyteti, duke i thënë SHBA-së se i duhen municion, jo një “xhiro”; ushtarët nga ishulli i gjarpërinjve që i thanë një luftanijeje ruse “shkoni në djall”; civilët që u përpoqën të ndalonin tanket ruse duke u ulur në rrugën e tyre. Kjo është gjëja nga e cila janë ndërtuar kombet. Në planin afatgjatë, këto histori llogariten më shumë se tanket.
Despoti rus duhet ta dijë këtë si çdokush. Si fëmijë, ai u rrit në një dietë me tregime për mizoritë gjermane dhe trimërinë ruse në rrethimin e Leningradit. Ai tani është duke prodhuar histori të ngjashme, por duke e vendosur veten në rolin e Hitlerit.
Historitë e trimërisë ukrainase u japin vendosmëri jo vetëm ukrainasve, por gjithë botës. Ata u japin kurajo qeverive të kombeve evropiane, administratës amerikane, madje edhe qytetarëve të shtypur të Rusisë. Nëse ukrainasit guxojnë të ndalojnë një tank me duar të zhveshura, qeveria gjermane mund të guxojë t’i furnizojë ata me disa raketa antitank, qeveria amerikane mund të guxojë të përjashtojë Rusinë nga S.W.I.F.T dhe qytetarët rusë mund të guxojnë të demonstrojnë kundërshtimin e tyre ndaj kësaj lufte të pakuptimtë.
Ne të gjithë mund të frymëzohemi të guxojmë të bëjmë diçka, qoftë të bëjmë një donacion, të mirëpresim refugjatët ose të ndihmojmë në luftën në internet. Lufta në Ukrainë do të formësojë të ardhmen e të gjithë botës. Nëse tirania dhe agresioni lejohen të fitojnë, të gjithë do të vuajmë pasojat. Nuk ka kuptim të mbetemi vetëm vëzhgues. Është koha për t’u ngritur dhe për të reaguar.
Fatkeqësisht, kjo luftë ka të ngjarë të jetë e gjatë. Duke marrë forma të ndryshme, mund të vazhdojë me vite. Por çështja më e rëndësishme tashmë është vendosur. Ditët e fundit i kanë vërtetuar të gjithë botës se Ukraina është një komb shumë i vërtetë, se ukrainasit janë një popull shumë real dhe se ata definitivisht nuk duan të jetojnë nën një perandori të re ruse. Pyetja kryesore e mbetur e hapur është se sa kohë do të duhet që ky mesazh të depërtojë në muret e trasha të Kremlinit./The Guardian
*Yuval Noah Harari është historian dhe autor i librit “Sapiens: A Brief History of Humankind”
