5 Maji, Dita e Dëshmorëve të Atdheut, është një moment për reflektim të thellë mbi sakrificën e atyre që dhanë jetën për lirinë, dinjitetin dhe të drejtat e popullit shqiptar. Por është gjithashtu një ditë që na detyron të bëjmë dallimin mes atyre që vërtet ranë për një Shqipëri të lirë dhe atyre që, në emër të çlirimit, ndërtuan një regjim që skllavëroi popullin shqiptar për gjysmë shekulli.
5 maj 1942, është data kur u vra Qemal Stafa, i cili me veprimtarinë e tij u kthye në simbol të Luftës.
Dëshmorët e vërtetë ishin ata burra dhe gra që luftuan me ideal për të shpëtuar vendin nga pushtimi, nga fashizmi dhe nazizmi. Por menjëherë pas çlirimit, pushtetin nuk e morën ata, por Partia Komuniste, e cila instaloi diktaturën më të gjatë në Evropë, duke e kthyer Shqipërinë në një burg të madh të izoluar nga bota dhe e sunduar me propagandë e dhunë.
Regjimi komunist, që filloi me egërsi më 1945, nuk u mjaftua me ndëshkimin e bashkëpunëtorëve të pushtuesve, por nisi një fushatë të organizuar të dhunës politike kundër çdo kundërshtari, qoftë edhe ideologjik. U ngritën gjykata speciale, u organizuan procese politike të turpshme ndaj figurave të shquara si Musine Kokalari, Gjergj Kokoshi apo klerikët e të gjitha besimeve. Kishte vetëm një qëllim: të mbyllej goja e çdo zëri ndryshe dhe të vendosej një kontroll absolut mbi shoqërinë.
Shtylla e parë e regjimit ishte propaganda, që ngriti në qiell mitin e udhëheqësit Enver Hoxha dhe glorifikoi një realitet të rremë, duke e paraqitur diktaturën si liri dhe izolimin si sovranitet. Shtylla e dytë ishte dhuna – një dhunë e institucionalizuar përmes ligjeve të padrejta, kampeve të përqendrimit dhe një rrjeti të frikshëm survejimi e spiunimi që përfshinte edhe fëmijët kundër prindërve të tyre.
Në emër të dëshmorëve, regjimi krijoi një sistem simbolik me monumente, varreza dhe ligje që nderonin “të rënët”, por në të vërtetë synonte të shenjtëronte vetëm ata që kishin vdekur për ideologjinë komuniste. Të tjerët, ata që ishin pushkatuar, burgosur apo internuar nga regjimi, mbetën pa varr dhe pa zë.
Në vitet ’60, termi “Dëshmor i Atdheut” u institucionalizua, por u përdor si një vegël tjetër për të ngurtësuar narrativën e partisë dhe për të legjitimuar një pushtet që nuk përfaqësonte më idealet e luftës, por interesat e një elite të ngushtë, që sundonte përmes frikës.
Pas rënies së komunizmit, u ndërmorën përpjekje për të rishikuar statusin e dëshmorit, për të përfshirë edhe të rënët për demokraci në vitet 1990, të vrarët gjatë krizave të viteve ’97-’99 dhe dëshmorët e Luftës së Kosovës. Por për fat të keq, edhe sot, në shumë raste, nderimet zyrtare vazhdojnë t’i bëhen figurave të lidhura me regjimin komunist, nga pasardhës të atij regjimi që ende mbajnë pushtetin, qoftë si trashëgimi politike, qoftë si familje që përfituan nga diktatura.
Është hipokrizi që në Ditën e Dëshmorëve të Kombit të vendosen kurora lulesh nga pasardhës të atyre që shtypën lirinë dhe që sot përpiqen të na imponojnë një kujtesë kolektive të manipuluar. Ata nuk mund të nderojnë dëshmorët e vërtetë, sepse i përkasin një trashëgimie që i dhunoi idealet për të cilat ata ranë.
Sot, më shumë se kurrë, është detyrë qytetare dhe kombëtare të ndriçojmë të vërtetën: të dallojmë midis dëshmorëve dhe persekutorëve, midis atyre që vdiqën për liri dhe atyre që ngritën një regjim tiranik në emër të saj. Të rinjtë shqiptarë duhet të njohin këtë histori, jo për hakmarrje, por për të mos lejuar që e shkuara të fshihet, që krimet të relativizohen dhe që diktatura të rikthehet në forma të reja.
5 Maji është për dëshmorët e popullit, jo për ata që e mbajtën popullin peng e martir, dëshmor të lirisë së mohuar për 50 vjet./usalbanianmediagroup.com
