“Nëse do të mbjellësh për një vit, mbill misër e grurë. Nëse do të mbjellësh përgjithmonë, mbill arsim e kulturë”
Ishte një ndër organizatorët kryesorë të “Komitetit Qendror për mbrojtjen e të drejtave të kombësisë shqiptare” dhe me themelimin e “Shoqërisë së të shtypurit me shkronja shqip” (1879) u zgjodh kryetar i saj. Mbylli sytë në Stamboll në moshën 54 vjeçare, më 18 qershor 1904.
Figura e Sami Frashërit ka një rendësi të jashtëzakonshme në identitetin kombëtar shqiptar për disa arsye të rëndësishme:
- Kontributi në letërsi dhe kulturë: Sami Frashëri ishte një nga figurat kryesore të Rilindjes Kombëtare Shqiptare. Ai ishte një poet, shkrimtar, përkthyes dhe intelektual i shquar që kontribuoi shumë në rikthimin dhe përhapjen e gjuhës shqipe, si dhe në promovimin e njohurive shkencore dhe filozofike në kohën e tij.
- Pjesëmarrja në veprimtarinë politike dhe kombëtare: Sami Frashëri nuk ishte vetëm një intelektual, por gjithashtu u angazhua aktivisht në veprimtarinë politike dhe kombëtare. Ai luajti një rol kyç në lëvizjen për pavarësinë dhe ngritjen e vetëdijes kombëtare shqiptare nën sundimin osman.
- Veprimtaria e tij si lider shpirtëror: Frashëri u kthye në një lider shpirtëror për kombin shqiptar, duke përdorur penën dhe influencën e tij për të frymëzuar dhe mbështetur ideologjinë e pavarësisë dhe bashkimit kombëtar.
- Përkthimet dhe vepra e tij letrare: Puna e tij e madhe përfshin përkthime të veprave të shumë autorëve botërorë në shqip dhe shkrimin e veprave origjinale që kanë mbetur një trashëgimi e rëndësishme kulturore për kombin shqiptar.
- Inspirimi dhe ndikimi i tij për brezat pas tij: Pas vdekjes së tij, figura dhe vepra e Sami Frashërit kanë vazhduar të mbeten burim frymëzimi dhe një shembull i rëndësishëm për shqiptarët, duke ndikuar në identitetin dhe vetëdijen kombëtare për breza të tërë.
Për këto arsye, Sami Frashëri konsiderohet jo vetëm si një nga figurat më të rëndësishme të letërsisë dhe kulturës shqiptare, por edhe si një pikë referimi kryesor për identitetin kombëtar dhe historinë e pavarësisë së Shqipërisë.
Sami bej Frashëri i njohur në kohën e tij si Shemsedin Sami Bej, ka qenë funksionar dhe intelektual i Perandorisë Osmane si dhe gazetar, dramaturg dhe ideologu themelor i Rilindjes Kombëtare, së bashku me dy vëllezërit e tij Abdylin dhe Naimin.
Sami Frashëri ka shërbyer në disa posta dhe funksione zyrtare në Perandorinë Osmane gjatë karrierës së tij:
- Müderris dhe Mësues: Fillimisht, Sami Frashëri u bë mësues në një medrese në qytetin e Janinës (Janina), duke mësuar gjuhën arabe dhe shkenca islame.
- Kryeredaktor i gazetës “Mësuesi” (Tercüman-ı Ahvâl): Frashëri u bë kryeredaktor i gazetës “Mësuesi” në vitin 1870, një nga gazetat më të njohura dhe më të rëndësishme në atë kohë në Perandorinë Osmane. Kjo pozitë e bëri atë një figurë të njohur në botën intelektuale dhe të publicistikës së kohës.
- Pjesëmarrës në Kongresin e Berlinit (1878): Edhe pse jo një pozitë zyrtare direkte në administratën osmane, Frashëri ishte pjesë e delegacionit osman në Kongresin e Berlinit në 1878, ku u diskutua rregullimi i çështjeve të Ballkanit pas Luftës Russo-Turke.
- Anëtar i Këshillit të Shtetit: Në periudhën e vonshme të jetës së tij, Sami Frashëri u bë anëtar i Këshillit të Shtetit të Perandorisë Osmane, një pozitë me rëndësi në strukturën administrative të kohës.
Këto funksione tregojnë se Sami Frashëri kishte një pranësi të rëndësishme në jetën politike, intelektuale dhe administrativ të Perandorisë Osmane, duke e bërë atë një figurë të shquar dhe të respektuar në kohën e tij.
Sami Frashëri ishte një ndër intelektualët dhe patriotët më të shquar të Rilindjes Kombëtare Shqiptare, i cili kishte një qëndrim të qartë dhe të përcaktuar në lidhje me origjinën dhe identitetin e popullit shqiptar. Qëndrimi i tij ishte i bazuar në njohuritë e tij historike, gjuhësore dhe kulturore dhe u shfaq në veprat dhe shkrime të tij nëpër gjithë karrierën e tij intelektuale dhe politike. Disa nga pikat kryesore të qëndrimit të Sami Frashërit në lidhje me origjinën e popullit shqiptar përfshijnë:
- Origjina Ilire: Sami Frashëri besonte se populli shqiptar shkonte në rrënjët e tij tek Ilirët, një nga popujt autohtonë të Ballkanit. Ai mbështeste teorinë se shqiptarët kanë trashëgimi të përbashkët historike dhe kulturore me Ilirët, duke e parë këtë si një element thelbësor të identitetit kombëtar shqiptar.
- Gjuha Shqipe: Frashëri vlerësonte thellësisht gjuhën shqipe si një element që e lidhte popullin shqiptar me identitetin e tij të veçantë. Ai kishte një rol të rëndësishëm në përkthimin dhe promovimin e veprave të shumë autorëve botërorë në gjuhën shqipe, duke kontribuar kështu në afirmimin dhe rritjen e rëndësisë së gjuhës shqipe.
- Pavarësia dhe uniteti kombëtar: Sami Frashëri ishte një mbështetës i fuqishëm i ideve për pavarësinë dhe bashkimin kombëtar të shqiptarëve. Ai besonte në fuqinë e gjuhës së përbashkët dhe trashëgimisë historike për të forcuar lidhjet ndërmjet shqiptarëve dhe për të ndihmuar në krijimin e një identiteti kombëtar të qëndrueshëm dhe të fortë.
Për këto arsye, qëndrimi i Sami Frashërit në lidhje me origjinën e popullit shqiptar ishte i lidhur ngushtë me idetë e njohura të identitetit ilir dhe trashëgimisë historike, të cilat ai i promovoi dhe mbështeti gjatë gjithë jetës së tij intelektuale dhe patriotike.
Sami Frashëri shprehu një qëndrim pozitiv dhe mbështetës për rolin dhe trashëgiminë e Pellazgëve në historinë dhe identitetin e popullit shqiptar. Ai konsideronte Pellazgët si një nga pararendësit e lashtë të shqiptarëve dhe si një element kyç në identitetin kombëtar shqiptar. Disa pikëpamje dhe argumente të Sami Frashërit për Pellazgët përfshijnë:
- Origjina Ilire dhe Lidhjet me Pellazgët: Frashëri besonte se shqiptarët kishin rrënjë të përbashkëta me Pellazgët dhe Ilirët. Ai shihte Pellazgët si një nga përkatësit e lashtë të shqiptarëve, që kontribuan në formimin e identitetit të tyre historik dhe kulturor.
- Roli i Pellazgëve në Zhvillimin e Kulturës dhe Civilizimit: Sami Frashëri konsideronte Pellazgët si një popull të lashtë që kishte kontribuar në zhvillimin e kulturës dhe civilizimit në rajonin e Ballkanit dhe të Lindjes së Mesme. Ai e vlerësonte trashëgiminë e tyre si një pasuri e rëndësishme historike dhe kulturore për popullin shqiptar.
- Rivendosja e Identitetit Kombëtar: Përmes punës së tij në fushën e letërsisë, historisë dhe kulturës, Sami Frashëri kërkonte të rivendoste dhe të afirmonte identitetin kombëtar shqiptar. Ai e përdori historinë dhe trashëgiminë e Pellazgëve për të theksuar kontinuitetin e lashtë dhe për të formuar ndjenjën e bashkimit kombëtar midis shqiptarëve.
Sami Frashëri kishte një qëndrim të veçantë dhe të rëndësishëm në lidhje me Epirotet dhe prejardhjen e tyre ilire. Ai e konsideronte Epirit si një rajon me një identitet të fortë ilir dhe si pjesë të rëndësishme të trashëgimisë historike dhe kulturore të popullit shqiptar. Frashëri besonte në lidhjet historike dhe kulturore të forta midis shqiptarëve dhe Epirotëve, dhe e vlerësonte kontributin e tyre në historinë dhe kulturën e përbashkët ilire të rajonit.
Për Frashërin, Epirotët ishin një pjellë e Ilirëve dhe kishin një lidhje të thellë historike dhe gjuhësore me popullin shqiptar. Ai mbështeste tezën se shqiptarët dhe Epirotët ishin trashëgimtarë të të njëjtit grup etnik, me rrënjë të përbashkëta në periudhën ilire. Ky perceptim përforcohej nga qëndrimi i tij për të rivendosur dhe afirmuar identitetin kombëtar shqiptar përmes mbështetjes së historisë dhe trashëgimisë së përbashkët ilire, duke përfshirë Epirotët si një pjesë të rëndësishme të kësaj trashëgimie.
Për shkak të këtij qëndrimi, Sami Frashëri është vlerësuar si një intelektual i rëndësishëm i Rilindjes Kombëtare Shqiptare, i cili kontribuoi në afirmimin dhe mbrojtjen e identitetit kombëtar shqiptar, duke e lidhur atë ngushtë me trashëgiminë historike dhe kulturore të Ilirëve dhe Epirotëve.
Përgatiti Elis Buba / usalbanianmediagroup.com
Të dhëna nga ribotimi i “Shqipëria Ç’ka Qënë, Ç’është E Ç’do Të Bëhetë” Bukuresht 1899, Sami Frashëri
